Straattaal

anno
2013

Allemaal matties

‘Gordon weer matties met LA The Voices’, kopt een populaire roddelwebsite. Wat hebben die zangers met het slavernijverleden te maken? Op zich niks, maar hier staat eigenlijk dat ze ‘lotgenoten van de trans-Atlantische overtocht’ zijn. Want dat is wat het woord ‘matties’ betekent: mensen die samen, als slaven, de tocht van Afrika naar Noord- of Zuid-Amerika hebben overleefd. Het woord is in Suriname, tijdens de slavernij ontstaan. Ook in landen als Brazilië, Trinidad en Haïti kwamen in die tijd woorden op die scheepsgenoot, lotgenoot, vriend betekenen (zie foto) En nu hoor je een woord als ‘mattie’ dus ook in Nederland.

Wat is straattaal?

matti

Uitleg over sporen van het slavernijverleden in diverse talen in het Kura Hulanda Museum. Foto: Valika Smeulders

Straattaal is het taalgebruik van sommige groepen jongeren in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Het heeft andere woorden dan ‘gewoon’ Nederlands. Jongeren lenen woorden uit muziek en films en uit andere talen, vaak van de landen waar hun familie of vrienden vandaan komen. Welke woorden dat precies zijn, verschilt van stad tot stad en van vriendengroep tot vriendengroep. De woorden komen uit het Engels, Turks, Marokkaans-Arabisch, Berbers, Sranan Tongo (uit Suriname) en Papiaments (uit de Antillen). Als een taal bestaat uit woorden uit verschillende andere talen, heet dat een mengtaal. Je kunt straattaal dus een mengtaal noemen.

In dit reclame spotje komen de sranan woorden ‘mattie’en ‘saka saka’ voor. “Jo saka saka boy, vraag je matties maar om je te halen,” zegt zijn moeder. Saka saka betekent eigenlijk letterlijk afval, dus in deze context nietsnut, loser en in sommige gevallen ook kl*&%zak.

Sranan Tongo en Papiaments zijn ook mengtalen. Ze zijn ontstaan in Suriname en op de Antillen in de periode van de slavernij. Dat gebeurde doordat mensen van verschillende achtergronden, slavenhouders en slaafgemaakten, met elkaar moesten communiceren. Er zitten West-Afrikaanse invloeden in, en daarnaast Nederlands, Engels, Spaans en Portugees. Zo komt het dat sommige woorden uit het Sranan Tongo en het Papiaments die we nu ook in Nederland gebruiken, betekenissen hebben die te maken hebben met de slavernij.

Welke straattaalwoorden komen uit het Sranan Tongo?

Voorbeelden van straattaalwoorden uit het Sranan Tongo zijn:

– Brada (broer, vriend)

– Famiri (gezin, familie)

– Naki of nakken (slaan)

– Skowtu (politie)

– Oso (huis)

– Doekoe (geld)

Welke straattaalwoorden komen uit het Papiaments?

Voorbeelden van woorden uit het Papiaments zijn:

– Brasa (omhelzen, omhelzing), ook in het Sranan Tongo

– Dushi (zoet, lief, fijn, schatje)

– Hoppie sekoer (van hopi sigur: zeker weten)

– Swa (zwager, vriend, gozer)

Waarom verandert straattaal steeds?

Speciale aflevering van Lingo met straattaal

Straattaal is bedoeld om je te onderscheiden van anderen en om bij een groep te horen. De woorden veranderen heel snel omdat groepen steeds veranderen, bijvoorbeeld als mensen van school gaan en andere vrienden krijgen. Ook wanneer een woord overgenomen wordt door te veel mensen, verzinnen straattaalsprekers vaak weer een nieuw woord. Het zou dus goed kunnen dat ‘mattie’ uit de straattaal verdwijnt nu het gebruikt is in een reclamecampagne en bovendien ook al in het woordenboek van Van Dale staat.