Rebel van Aruba

De oorspronkelijke bewoners van Aruba zijn Inheemsen (vroeger ‘indianen’ genoemd). Rond 1800 komen Europese kolonisten naar het eiland. Ze willen er een bestaan in de handel of de goudwinning opbouwen, maar dat valt tegen. Leven van de landbouw is ook moeilijk. Het eiland is te droog voor grote plantages. Er komt wel wat landbouw, maar de opbrengst is meestal net genoeg voor de boer om zelf van te leven, niet om te verkopen.

Terugkerende droogtes leiden bovendien tot de ene hongersnood na de andere. Daarom kopen de Europeanen op Aruba maar weinig slaven in vergelijking met hun collega’s op de andere Nederlandse Antillen. In 1857 is 17% van de Arubaanse bevolking slaaf. Op Curaçao, Bonaire en Saba is dat 30 tot 38%, op Sint Eustatius en Sint Maarten 56%. In de meeste plantagekolonies is het omgekeerd en zijn er veel meer slaven dan witte Europeanen: in Suriname in de achttiende eeuw zelfs 25 keer zoveel. De meeste huishoudens op Aruba hebben minder dan tien slaven, al zijn er uitzonderingen met wel 35 slaven.

Voordat de slavernij in 1863 wordt afgeschaft, wordt precies opgeschreven hoeveel slaven er zijn en wat voor werk ze doen. In totaal zijn er dan 490 slaven op Aruba.

Omdat er niet zoveel plantages zijn, werken er maar weinig in de landbouw: 97 (voornamelijk mannen) zijn veldslaaf, tuinwachter of veehouder. Er zijn meer huisslaven: 135 vrouwen en één man. Achttien andere slaven werken als ambachtsman: smid, kuiper, timmerman, metselaar of matroos.

De meesten wonen in Oranjestad. Dertien vrouwen zijn winkelbediende of hoedenvlechtster. Van oudere slaven is geen beroep opgeschreven, zij doen klusjes in en het rond het huis. Ook bij kindslaven staat geen beroep, maar dat wil niet zeggen dat zij niet werken. Ze doen lichte werkjes in het huishouden en op het land, brengen boodschappen over en gaan voor hun baas naar de markt.

Omdat er zo weinig plantages zijn, wonen de meeste slaven op Aruba in eigen kleine huisjes. ‘Onder het consent hunnen meester’ (met goedkeuring van hun meester), schrijft de gezaghebber – de hoogste baas van het eiland – in 1854. Waarschijnlijk woont in elk huisje een gezin, want steeds worden groepjes van een man, een vrouw en enkele kinderen geregistreerd. Omdat de meeste huishoudens niet zoveel slaven hebben, groeit er vaak een soort familieband tussen de eigenaren en de slaven.

De slavenmeesters zijn wettelijk verplicht om regelmatig voedsel uit te delen aan de slaven. Dat is om te voorkomen dat slaven afhankelijk worden van hun kostgrondjes (tuintjes) of werk dat ze doen voor anderen.

Dat geeft de slaven een voordeel: zij hebben min of meer gegarandeerd te eten en dat kan niet iedereen op het straatarme Aruba zeggen. Hoeveel ze krijgen, hangt af van het jaargetijde. Vrouwen krijgen minder dan mannen, kinderen minder dan volwassenen. Volwassen mannen krijgen in en na de oogsttijd zes kannen (van één liter) maïs per week; vrouwen vijf, kinderen minder. In de droge tijd – van ongeveer februari tot augustus, maar soms langer – krijgt iedereen een kan minder dan normaal.

Op Aruba is het katholicisme het geloof van de gewone man. En ook van de slaaf. In 1862 wordt geteld wie welk geloof heeft: van de 493 slaven zijn er drie protestant, de rest is rooms-katholiek. Een katholieke school in het dorp Santa Cruz geeft les aan slavenkinderen, schrijft bisschop Niewindt in het Koloniaal Verslag van 1855. Dat is heel bijzonder, want er zijn ‘in de kolonie geene ander scholen, zoverre mij bekend is, waar slavenkinderen worden toegelaten’.